Apologeet.nl

Deel 3 – Antinomianisme

Zullen we de Oudtestamentische wet dan maar overboord gooien? We zijn niet langer onder de wet, toch?

Romeinen 6:14

Want de zonde zal over u niet heersen; want gij zijt niet onder de wet, maar onder de genade.

Toch vinden we in veel kerken de geboden op borden geschreven. Bovendien lezen veel gemeenten elke zondag de 10 geboden hardop voor. Maar als we niet meer onder de wet zijn, kunnen we toch net zo goed helemaal stoppen met het oplezen van de wet.

Geschiedenis

Antinomianisme is altijd onder ons geweest. Het lijkt erop dat Paulus deze ideeën al bestreed in Romeinen 6. De term ‘Antinomianisme’ werd echter pas bekend tijdens de Protestantse Reformatie.

Je weet misschien dat Luthers twee belangrijkste leerstellingen over ‘sola gratia’ (door genade alleen) en ‘sola fide’ (door geloof alleen) gingen. Eén van Luthers medewerkers, Johann Agricola, begon hard na te denken over deze twee onderwerpen.

De kerk was erg wettisch geworden en Agricola besloot dat, omdat alles toch genade was, we de wetten van het Oude Testament wel konden afschaffen. Jezus had immers gezegevierd. Alle zonden waren vergeven. Ergens in 1537, toen Agricola in Wittenberg gevestigd was, schreef hij een aantal stellingen die anoniem werden gepubliceerd werden onder de titel ‘Positiones inter fratres sparce’ (stellingen verspreid onder de broeders). Hij nam beslist geen blad voor de mond toen hij schreef:ⁱ

Zijt gij doordrenkt van zonde – een overspelige of een dief? Als gij gelooft, zijt gij verlost. Allen die Mozes volgen moeten naar de duivel gaan; naar de galg met Mozes.

Lang verhaal kort, Agricola was tegen (anti) de wet (nomos) en daarom noemde Luther deze ketterij ‘Antinomianisme.’ Luther was het overigens niet eens met Agricola en schreef een boek gericht tegen zijn leer, tegen de leer van de Antinomianen.

Weg met het Oude Testament

Hoewel we zouden kunnenzeggen dat Agricola’s idee nieuw was, kunnen we verschillende overeenkomsten zien met veel oudere ideeën. Marcion, die rond 85 – ca. 160 na Christus leefde, geloofde dat het Oude Testament—een het grootste deel van het Nieuwe Testament—corrupt was. Hij predikte dat God Jezus Christus had gestuurd, die anders was dan de ‘wraakzuchtige’ God van het Oude Testament. Hij geloofde dat de God van het Nieuwe Testament vol liefde en genade was, maar dat de God van het Oude Testament intolerant en veroordelend was. Om deze schijnbare tegenstelling uit de weg te gaan, bepaalde Marcion wat echte Schriftteksten waren en wat niet. Zijn lijst bevatte minder dan de helft van het Nieuwe Testament en hij gooide het Oude Testament volledig overboord.

De overeenkomst tussen Marcion en Agricola is de wet. Door het hele Oude Testament te verwijderen, verbande Marcion in feite de wet van Mozes. Kerkvaders als Justus de Martelaar, Irenaeus en Tertullianus spraken zich uit tegen Marcion en hij werd rond 144 na Christus door de Kerk geëxcommuniceerd. Het goede aan dit alles was dat de ideeën van Marcion de kerk in feite dwongen om te reageren op zijn canon, of zijn gekozen schrift. Het dwong de kerk ook om sneller te beslissen wat er wel en niet in het Nieuwe Testament moest staan.

Waarom is de wet belangrijk?

De meeste christenen zullen zeggen dat we alleen door genade gered kunnen worden. Maar het probleem begint met het uitleggen van waarom we de wet nog steeds belangrijk vinden. Ik bedoel, als Luther zoveel nadruk legde op ‘sola gratia’ (uit genade alleen), waarom was hij het dan niet eens met Agricola’s ideeën om de wet van Mozes af te schaffen? Hier is een leuke uitdaging voor je: Stel deze vraag eens aan christenen in je omgeving. Je zult ongetwijfeld allerlij verschillende antwoorden krijgen, of misschien helemaal geen antwoord.

Voordat we de vraag beantwoorden, denk ik dat het goed is om de woorden van Jezus in Matteüs 5:17-20 te lezen

Meent niet, dat Ik gekomen ben, om de wet of de profeten te ontbinden; Ik ben niet gekomen, om die te ontbinden, maar te vervullen. Want voorwaar zeg Ik u: Totdat de hemel en de aarde voorbijgaan, zal er niet één jota noch één tittel van de wet voorbijgaan, totdat het alles zal zijn geschied. Zo wie dan een van deze minste geboden zal ontbonden, en de mensen alzo zal geleerd hebben, die zal de minste genaamd worden in het Koninkrijk der hemelen; maar zo wie dezelve zal gedaan en geleerd hebben, die zal groot genaamd worden in het Koninkrijk der hemelen. Want Ik zeg u: Tenzij uw gerechtigheid overvloediger zij, dan der Schriftgeleerden en der Farizeën, dat gij in het Koninkrijk der hemelen geenszins zult ingaan.

Na deze tekst kan je Luthres terughoudendheid om de wet te verwerpen wel begrijpen, toch? Dit is een van die bijbel teksten waar menig christen mee worstelt: Leert Jezus ons dat we het Oude Testament moeten navolgen? Zegt de Heer ons dat we Joods moeten worden? Bevordert Hij eigenlijk wetticisme?

Het korte antwoord op deze vragen is ‘nee.’ Het langere antwoord dwingt ons om wat dieper en langer na te denken. We moeten nadenken over wat Jezus aan het kruis deed. Waarom moest Hij aan het kruis sterven? Waarom offerde Jezus zichzelf op om het ultieme offer voor ons te worden?

De antwoorden op deze vragen zijn niet ingewikkeld als je beseft wat de wet ons eigenlijk leert. De wet is er om ons te laten zien hoe ernstig de zonde werkelijk is. Alleen maar even snel ‘sorry’ zeggen zou de ernst van de zonde niet erkennen. Er moest een talon zijn, een vergelding om alle schade en rebellie goed te maken die wij als mensen hebben begaan tegenover de allerhoogste God. De straf zou gelijk of identiek moeten zijn aan de begane overtreding.

Luther wist heel goed—en dat zouden wij ons ook moeten beseffen—dat als we zeggen dat Gods wet zinloos is, we in feite zeggen dat de zonde niet zo erg is. Zonder de wet kunnen we doen wat we willen, zelfs als dat tegen Gods goedheid en liefde ingaat. Maar als God ons niet verantwoordelijk zou houden tegenover de wet, dan zou de conclusie alleen maar kunnen zijn dat Hij niets geeft om Zijn schepping. Als we ons niet aan de wet hoeven te houden, zouden zaken als haat, liegen, stelen, moord en verkrachting volkomen geaccepteerd zijn. Het zou vandaag acceptabel zijn, maar ook in het Koninkrijk van God.

Als we denken dat de wet—die ons Gods heiligheid en goedheid laat zien—niet belangrijk genoeg is om te koesteren, dan vergeten we totaal waarom Jezus voor ons moest sterven. Door de wet te verwerpen, denken we niet meer na over de ernst van onze zonden èn de gevolgen ervan.

Welke wet?

Hoe moeten we dan naar de wet kijken? Ten eerste moeten we weten dat niet alle wetten uit het Oude Testament op ons als christenen van toepassing zijn. De meeste wetten werden geschreven voor het volk Israël. Ze werden geschreven om hen te helpen een grote en God vrezende natie te worden. Natuurlijk staan er veel goede principes in deze wetten. Ik bedoel, de wetten over hoe we wezen en weduwen moeten ondersteunen kunnen enorm helpen in samenlevingen waar helemaal geen voorzieningen zijn. Ook de dieetwetten lijken verrassend goed te zijn voor onze gezondheid. Ik bedoel, zelfs in de middle of nowhere op Madagaskar eten mensen liever rundvlees dan varkensvlees. En als ze al varkensvlees eten, koken ze het eerst heel goed, omdat ze het gevaar van parasieten maar al te goed kennen. Niet omdat ze het in een boek hebben gelezen, maar omdat ze allemaal wel iemand kennen die de gevolgen heeft ondervonden van het niet goed genoeg koken.

Ik denk dus vooral aan de tien geboden, samengevat door de Here Jezus in

Matteüs 22:37-40

En Jezus zeide tot hem: Gij zult liefhebben den Heere, uw God, met geheel uw hart, en met geheel uw ziel, en met geheel uw verstand. Dit is het eerste en het grote gebod. En het tweede aan dit gelijk, is: Gij zult uw naaste liefhebben als uzelven. Aan deze twee geboden hangt de ganse wet en de profeten.

Leven volgens de wet door geloof en genade

Toen ik tot Christus kwam, dacht ik dat ik geen leven als dat van Christus hoefde te leiden. Ik begreep heel goed dat ik door Jezus’ offer gered en heilig gemaakt was in de ogen van de Vader. Antinomianisme lijkt het eens te zijn met mijn oorspronkelijke idee. Immers, als Jezus’ genade grenzeloos is, dan hoeven we toch niet te proberen om een goed leven te leiden?

Maar wat had ik het mis! Als we ons bekeren van onze zonden en ons tot Christus wenden voor verlossing, is ons leven pas ècht begonnen. Het is wat de Bijbel zegt: We worden opnieuw geboren! Dat betekent dat we heel veel nieuwe dingen moeten leren. We zijn als een baby en God is onze Vader die voor ons zorgt. Als vader hou ik zielsveel van mijn kinderen en wil ik graag dat ze opbloeien en goede en godvruchtige mensen worden.

Gods verlangen is hetzelfde! Hij wil dat we groeien en volwassen worden in ons geloof. Dit wordt heiliging genoemd. Het is de manier om dichter bij God de Vader te komen, om dieper te groeien in onze relatie met Hem. Ja, zelfs om meer op Hem te gaan lijken!

1 Johannes 2:6

Die zegt, dat hij in Hem blijft, die moet ook zelf alzo wandelen, gelijk Hij gewandeld heeft.

De Here Jezus kende de wet uit zijn hoofd. Hij wist hoe je heilig moest wandelen. Als we zeggen dat we van Hem zijn, moeten we leven zoals Hij deed. Een bekend gezegde luidt als volgt: We moeten woord bij daad voegen.

Romeinen 12:2

En wordt dezer wereld niet gelijkvormig; maar wordt veranderd door de vernieuwing uws gemoeds, opdat gij moogt beproeven, welke de goede, en welbehagelijke en volmaakte wil van God zij.

Vertrouw op de Here Jezus

Moeten we ons dan strikt aan de wet houden? Dwingen we onze buren onze sabbatsrust op? Hekelen we een broeder die een keer een kerkdienst overslaat omdat hij de dag ervoor hard heeft moeten werken? Geloof me, ik heb het meegemaakt. Vroeger was ik broodbakker. Tijdens de feestdagen werkten we erg lange dagen. Op een keer besloot ik wat extra rust te nemen op zondagochtend. Dit was de bemoedigende tekst die ik van een zuster kreeg:

Hebreeën 10:25

En laat ons onze onderlinge bijeenkomst niet nalaten, gelijk sommigen de gewoonte hebben […]

Nee, kijken naar de wet gaat niet over wetticisme, maar over liefhebben van, en het vertrouwen op Christus.

Watchman Nee zeiⁱⁱ

Gods eisen zijn niet veranderd, maar wij zijn niet degenen die eraan moeten voldoen. Prijs God, Hij is de Wetgever op de Troon en Hij is de Wetshandhaver in mijn hart. Hij die de Wet gaf, houdt zich er zelf aan.

De wet op de troon zetten

Als we legalistisch zijn over de wet, zeggen we in feite dat we niet vertrouwen op de liefde van Gods genade en Zijn vergeving. Met andere woorden, door legalistisch te zijn denken we dat we al deze werken moeten doen om Gods vriendelijkheid te verdienen. Maar we zullen nooit een plaats in Gods huisgezin kunnen kopen!

Leven zonder de wet

Aan de andere kant, als we denken dat we de wet kunnen verwerpen, twijfelen we aan Gods ernst over Zijn roeping en geboden. We maken van God een schattige lieve oude man, die zoveel van ons houdt dat Hij niet verontwaardigt zou zijn over onze zonden. Hij wil toch alleen maar dat we heel blij en tevreden zijn met onszelf? Maar door geen rekening te houden met de wet, denken we eigenlijk dat we het beter weten dan God de Vader. We wijzen Zijn liefdevolle zorg af. Door de wet te verwerpen, verwerpen we Zijn liefdevolle discipline en denken we uiteindelijk dat we het zelf wel redden. Net als verwende kinderen die denken dat ze het beter weten dan de wijze leiding van hun vader.

Zoete verplichting

Christenen zijn nog steeds gehouden om Gods geboden te gehoorzamen en op te volgen. Maar we hebben de Heilige Geest van God in ons. De Heilige Geest geeft ons de kracht en het verlangen om dit te doen.

Filippenzen 2:13

Want het is God, Die in u werkt beide het willen en het werken, naar Zijn welbehagen.

God is blij als we Zijn wet gehoorzamen. Bovendien verheerlijken we Hem door middel van onze gehoorzaamheid. Ons verlangen en onze gehoorzaamheid om Gods geboden op te volgen zijn het bewijs dat we bij Hem horen.

1 Johannes 2:3-6

En hieraan kennen wij, dat wij Hem gekend hebben, zo wij Zijn geboden bewaren. Die daar zegt: Ik ken Hem, en Zijn geboden niet bewaart, die is een leugenaar, en in dien is de waarheid niet; Maar zo wie Zijn Woord bewaart, in dien is waarlijk de liefde Gods volmaakt geworden; hieraan kennen wij, dat wij in Hem zijn. Die zegt, dat hij in Hem blijft, die moet ook zelf alzo wandelen, gelijk Hij gewandeld heeft.

De waarde van het onderwijzen van Gods wet is niet om gelovigen extra zwaar te belasten. De wet is er om te laten zien waar God van houdt, en het laat zien waar we ons verre van moeten houden. Gods wet is nog steeds onze leermeester om ons te laten zien dat we Hem nodig hebben.

Galaten 3:24-25 – Zo is dan de wet onze leermeester geweest tot Christus, opdat wij uit het geloof gerechtvaardigd zouden worden. Maar nu het geloof gekomen is, zijn wij niet meer onder een leermeester.

Het laat ons zien dat we Hem nodig hebben bij onze verlossing, maar ook tijdens onze heiliging. Het helpt ons om te groeien in geloof en om meer op Christus te gaan lijken.

Trap alsjeblieft niet in de valkuil van het Antinomianisme. Koester de wet en leer Gods geboden aan je kinderen, zodat ook zij Christus mogen leren kennen!

Sluiting

Er valt nog zoveel meer te zeggen over dit onderwerp. Het voelt een beetje alsof ik nog maar topje van de ijsberg heb behandeld. Toch laat ik het hierbij. Misschien heb je iets toe te voegen, of misschien ben je het niet eens met bepaalde dingen? Laat gewoon een reactie achter. Denk eraan! Ik ben vooral actief op mijn Odysee kanaal.

Je vindt een link naar dat kanaal in de beschrijving van deze video of op mijn website. Als je het leuk of interessant vindt wat ik doe, kun je je abonneren op mijn kanaal en vergeet dan ook niet op de notificatie bel te drukken—als je tenminste op de hoogte wilt blijven van nieuwe video’s!

Ik stel jullie gebeden en steun zeer op prijs! Kijk in de beschrijving van deze video om te zien hoe je me kunt helpen. Ik zal daar ook een link plaatsen naar zowel de Nederlandse als de Engelse transcripties van deze video.

Gods zegen, bedankt voor het kijken en, zo de Heer wil, zien we elkaar in de volgende video!

Eindnoten

i Book of Concorde Online, XVII. The Antinomistic Controversy, 183. Distinction between Law and Gospel of Paramount Import, [internet] https://bookofconcord.org/other-resources/historical-introductions/17/ geraadpleegd op 28-12-2023, vertaling Jurgen Hofmann.

ii Watchman Nee, The Normal Christian Life, chapter: Our End Is God’s Beginning, [internet] https://tochrist.org/Doc/Books/Watchman%20Nee/The%20Normal%20Christian%20Life.pdf, bekeken op 01-01-2024, p.68, vertaling Jurgen Hofmann.

Gerelateerde artikels

Ketterijen overal om ons heen – Modalisme Ketterijen overal om ons heen – Donatisme Ketterijen overal om ons heen – Pelagianisme Ketterijen overal om ons heen – Adoptianisme