Apologeet.nl
Ketterijen overal om ons heen – Donatisme
Deel 5 – Donatisme
Is je doop ongeldig als je gedoopt bent door een overspelige man?
Stel je dit eens voor: Je besloot een echte volgeling van Christus te worden. Je realiseerde je dat je je moest laten dopen. Dat is je eerste stap van gehoorzaamheid aan Jezus. Je voorganger was meer dan bereid om je te dopen. Maar twee weken later ontdekte je dat hij eigenlijk in zonde leefde. Hij had een geheime relatie met een andere vrouw! Wat zou dat betekenen voor je doop?
Donatisme
Donatisme is de leer die zegt dat de effectiviteit van de sacramenten afhangt van het morele karakter van degene die ze bedient. Dit betekent dat als je gedoopt bent door de bovengenoemde voorganger, je doop ongeldig is.
Deze leer, of beter gezegd ketterij, wordt dus Donatisme genoemd.
Oorsprong
Het klinkt misschien een beetje vreemd, maar deze leer kwam voort uit vervolging. Ergens in 303 na Christus gaf de Romeinse keizer Diocletianus het bevel om christenen te vervolgen. Hij beval dat de heilige geschriften en de kerken vernietigd moesten worden. Een jaar later beval hij ook dat iedereen de goden van het rijk moest eren. Veel christenen weigerden dit. Er waren echter ook christenen die uit vrije wil de heilige geschriften overhandigden en zelfs andere christenen verraadden aan de vervolgers. Deze verraders werden bekend onder de naam ‘traditors,’ wat ‘wie hadden overhandigd’ betekent. Het Engelse woord ‘traitor’ (verrader) komt van het Latijnse transditio van trans (over) + dare (overhandigen, geven), en het is de bron van de moderne Engelse woorden traitor en treason.
Eén van deze verraders, Felix, bisschop van Aptunga, werd in 311 n.Chr. betrokken bij de wijding van bisschop Caecilianus van Carthago. Felix werd schuldig geacht aan het weggeven van kopieën van de Bijbel aan de Romeinse vervolgers.
Deze gebeurtenis veroorzaakte een enorm debat over de geldigheid van de bisschopswijding. Ongeveer zeventig bisschoppen organiseerden een synode en verklaarden dat de wijding niet was gedaan door een oprechte christen en dus ongeldig was.
Maar dit riep meer vragen op: Wat betekent dit voor de andere sacramenten? Hoe zit het met communie, huwelijk, doop enz. Ja, hoe zit het met de inzegening in het huwelijk door een christen die zwaar gezondigd heeft tegen andere christenen?
Later werd Aelius Donatus de Grote bisschop van Carthago, en je raadt het misschien al, maar deze leer is naar hem vernoemd. De Donatisten werden steeds populairder en dat zorgde voor verdeeldheid in de kerk. Eén van de grote kwesties was de doop. Ze gingen zelfs zo ver dat ze mensen opnieuw doopten van wie ze geloofden dat ze gedoopt waren door mensen die veel gezondigd hadden. Daarmee scheidden ze zich af van alle andere kerken en wierpen ze zichzelf eigenlijk op als het enige gezaghebbende kerkelijke lichaam.
Veroordeeld
De leer van de Donatisten werd uiteindelijk veroordeeld als ketterij op de Synode van Arles in 314 n.Chr. De kwestie van de Donatistische controverse werd ook ter sprake gebracht tijdens meerdere oecumenische concilies en uiteindelijk voorgelegd aan keizer Constantijn in 316 n.Chr. Bij elke gelegenheid werd de benoeming of wijding van de eerder genoemde bisschop Caecilian bevestigd. Ondanks de vervolging hadden de Donatisten in 350 na Chr. veel volgelingen vergaard. In aantallen gingen ze zelfs de orthodoxe bevolking in Afrika voorbij. Het was echter Augustinus’ apologetische argument, waarin hij stelde dat het effect van een sacrament onafhankelijk is van het morele karakter van de bedienaar, dat de balans deed doorslaan ten gunste van de orthodoxen en uiteindelijk leidde tot de ondergang van de Donatistische beweging in de volgende eeuw.
Wat is het probleem?
Het Donatisme vormt een probleem omdat niemand moreel onberispelijk is. Ik ga Romeinen 3:23 er nog maar eens een keer in gooien, gewoon als geheugensteuntje.
Want allen hebben gezondigd en missen de heerlijkheid van God
Als absolute heiligheid vereist is om God te dienen, dan zijn we allemaal ongeschikt. Zelfs als het morele karakter van de predikant twijfelachtig is of als bewezen is dat hij gebreken vertoont, blijft de effectiviteit van de doop of de communie, of wat dan ook intact. De sacramenten hebben kracht omdat ze geestelijke waarheden symboliseren. Het is God die erdoor werkt en Zijn vermogen wordt niet beperkt door de morele toestand van de persoon die ze toedient.
Hedendaagse Donatisten
Afhankelijk van hoe strikt je Donatisme definieert, zou ik willen beweren dat veel historische bewegingen in zekere zin Donatistisch waren (en zijn). Ze maken binnen de gemeente altijd onderscheid—aan de ene kant een klasse van christenen die ‘superieur’ zijn, en aan de andere kant heb je dan de gewone minder toegewijde christenen. Ze klagen over de anderen en menen dat ze ongelovig zijn omdat ze niet zo toegewijd zijn als zij.
Donatisme lijkt nog overal om ons heen te leven. Kijk maar hoe we naar elkaar kijken en over elkaar praten. Je weet wel, die slechte progressieven, die traditionele Evangelische, en die besluiteloze trieste Refos, en natuurlijk die emotionele pinksterrakkers.
Helaas gaat de manier waarop deze etiketten worden gebruikt verder dan alleen beschrijven. Ze worden gebruikt om verdeeldheid te zaaien tussen degenen die als zuiver en onzuiver, rechtvaardig en onrechtvaardig, heilig en goddeloos worden beschouwd. Kies een controversieel onderwerp en je zult een groep christenen tegenkomen die er vast van overtuigd zijn dat, als je hun mening niet deelt, je de essentie van het geloof en de kerk bezoedelt. Jij onverbeterlijke zondaar!
Om terug te komen op de oorspronkelijke Donatisten. Zij begonnen mensen opnieuw te dopen omdat ze geloofden dat hun eerste doop niet geldig was. Je zou kunnen denken dat dit in onze tijd geen rol meer speelt. Maar niets lijkt minder waar! Toen ik gedoopt wilde worden, vroeg ik aan de ouderlingen van de kerk of mijn baas, die mij tot Christus had geleid, het mocht doen. Mijn baas ging naar een andere kerk. De oudsten vonden het heel moeilijk om hem dat te laten doen. Hun overwegingen? Hij was geen lid van onze kerk en hij was geen ouderling.
Ik wist nog niet veel van de Bijbel, maar ik begreep de gevolgen van hun redenering volledig. Mijn doop moest door één van hen gedaan worden en anders was het niet echt genoeg, of zoiets. Ik vertelde hen dat ik geen zin had in dit soort gekibbel. Ik zei dat ik net zo lief naar het strand zou gaan en me daar zou laten dopen. Dat was nog een grotere schok, dus spraken ze af dat één van hen me, met behulp van mijn baas, zou dopen.
Hoe zit het met Jezus?
Jezus werd in zijn tijd met een soortgelijke situatie geconfronteerd. Sommige Farizeeën waren wat ongelukkig met de gang van zaken en vroegen in Matteüs 9:11
Waarom eet uw Meester met de tollenaars en zondaars?
Als antwoord zei Jezus in de volgende verzen:
Wie gezond zijn, hebben geen dokter nodig, maar wie ziek zijn. Maar ga heen en leer wat het betekent: Ik wil barmhartigheid en geen offer; want Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen tot bekering te roepen, maar zondaars.
De Farizeeën geloofden dat Jezus en zijn volgelingen besmet zouden raken door met zondaars en tollenaars te eten. Maar Jezus draaide hun perspectief om. Het is niet Jezus die besmet raakt door met zondaars om te gaan, maar het zijn juist de zondaars die genezing vinden door met Jezus om te gaan.
Wees voorzichtig
Laten we een gelijkenis lezen die Jezus gaf om de zelfingenomenheid van mensen tegen te gaan.
Lucas 18:9-14
En Hij sprak ook met het oog op sommigen die van zichzelf overtuigd waren dat zij rechtvaardig waren en alle anderen minachtten, deze gelijkenis: Twee mensen gingen naar de tempel om te bidden. De één was een Farizeeër en de ander een tollenaar. De Farizeeër stond daar en bad dit bij zichzelf: O God, ik dank U dat ik niet ben zoals de andere mensen: rovers, onrechtvaardigen, overspelers of ook als deze tollenaar. Ik vast tweemaal per week. Ik geef tienden van alles wat ik bezit. En de tollenaar bleef op een afstand staan en wilde ook zelfs zijn ogen niet naar de hemel opheffen, maar sloeg op zijn borst en zei: O God, wees mij, de zondaar, genadig. Ik zeg u: Deze man ging gerechtvaardigd terug naar zijn huis, in tegenstelling tot die andere. Want ieder die zichzelf verhoogt, zal vernederd worden en wie zichzelf vernedert, zal verhoogd worden.
Het verhaal neemt een onverwachte wending wanneer de Farizeeër, die iedereen imponeert met zijn optreden in de tempel, met lege handen vertrekt. Hij heeft God nooit om iets gevraagd en daarom krijgt hij niets. Aan de andere kant vraagt de verachte tollenaar, ondanks zijn gebreken, nederig om Gods genade en wordt hij gerechtvaardigd, waardoor hij in een goede relatie met God komt te staan.
Op dezelfde manier keren de Donatisten naar huis terug zonder iets te ontvangen. Ze hebben zo’n onwrikbaar geloof in hun eigen rechtschapenheid en zuiverheid dat ze zichzelf voldoende vinden en niets van God nodig hebben. Hun enige smeekbede aan Hem zou kunnen zijn om ervoor te zorgen dat de onreine tollenaars ver weg blijven, zodat hun heiligheid niet wordt bezoedeld.
Ik begrijp de mogelijke problemen
Ja, ik begrijp de mogelijke problemen die kunnen ontstaan echt wel. Hoe om te gaan met een doop uitgevoerd door een transgender predikant? Het is duidelijk dat de orthodoxie deze predikant niet zal erkennen. Maar maakt dat de doop ongeldig? Betekent dit dat de persoon die gedoopt werd niet het juiste geloof had? Ik bedoel, veel jonge gelovigen weten nog niet goed wat orthodoxie is en wat niet. Mensen groeien op in een tijd waarin hen geleerd wordt dat bepaalde dingen prima zijn. Pas later, als ze Gods woord beginnen te bestuderen, beginnen ze de kern van het christelijk geloof beter te begrijpen. Toen ze zich bekeerden, waren ze net baby’s die vertrouwden op de ‘volwassenen’ om hen heen voor de juiste verzorging en opvoeding.
Ik denk dat we iemands doop niet zomaar kunnen verwerpen, alleen maar omdat die door een zondaar werd toegediend. Maar het wordt anders als de persoon in kwestie alleen maar gedoopt wil worden door die coole transgender predikant, en hij of zij helemaal niets geeft om het sacrament zelf. Als het enige doel was om op de voorpagina van een hip tijdschrift te komen. Ja, dat zou de zaak veranderen.
Maar kan het echt zo zijn dat de Heer iemands doop negeert omdat de doper niet in orde was met God? Hoe zit het dan met de communie? Denk je dat de Heer zijn zegen zal onthouden aan de deelnemers omdat de persoon die het brood uitdeelt een geheime relatie heeft? Het wordt ingewikkelder als de deelnemers dit weten en toch toestaan dat die persoon het brood of de wijn uitdeelt. Nu wordt het sacrament niet serieus genomen door de gemeente. Dat is een heel andere situatie.
Toch moeten we nog steeds heel voorzichtig zijn als het om Gods werk gaat. We moeten ons telkens weer beseffen dat we allemaal zondaars zijn.
Door Jezus worden we gered en door Zijn bloed ontvangen we vergeving voor onze wandaden. Alles vanwege zijn overvloedige genade die hij rijkelijk aan iedereen geeft. Het is niet gebaseerd op onze eigen zuiverheid of de zuiverheid van de Kerk. Daarom mogen we onze dankbaarheid aan God elke dag openbaar maken.
Laat me je ideeën horen!
Laat me maar weten wat je ervan vindt in de reacties. Denk eraan! Ik ben vooral actief op mijn Odysee kanaal. Je vindt een link naar dat kanaal in de beschrijving van deze video of op mijn website. Als je het leuk of interessant vindt wat ik doe, kun je je abonneren op mijn kanaal en vergeet dan ook niet op de notificatie bel te drukken—als je tenminste op de hoogte wilt blijven van nieuwe video’s!
Ik stel jullie gebeden en steun zeer op prijs! Kijk in de beschrijving van deze video om te zien hoe je me kunt helpen. Ik zal daar ook een link plaatsen naar zowel de Nederlandse als de Engelse transcripties van deze video.
Gods zegen, bedankt voor het kijken en, zo de Heer wil, zien we elkaar in de volgende video!
