Apologeet.nl

Deel 1 – Wat is ketterij?

Jehovah’s Getuigen zijn net Nederlanders… Je komt ze over ter wereld tegen. Nee, ga nou niet klagen over deze vergelijking. Ik ben zèlf Nederlander, en ik weet dat, behalve dan dat je ons overal tegenkomt, de vergelijking verder niet helemaal op gaat. En ik weet ook dat Nederlanders meestal de wereld rond gaan om zaken te doen, geld verdienen, wat goed kan zijn, toch? De Jehovah’s Getuigen gaan vooral rond om een soort christendom te promoten dat sterk afwijkt van de orthodoxie.

Waarom noem ik Jehovah’s Getuigen? Nou, zoals ik al zei, je komt ze overal tegen. Zelfs hier, in de wat grotere steden op Madagaskar, komen ze bij je aan de deur. Bij ons is een jong echtpaar die eens in de zoveel weken op bezoek komt. Ik weet genoeg van hun religie om te kunnen zeggen dat hun versie van het christendom voortkomt uit een valse leer. Ofwel ketterij genoemd. Maar wat is ketterij eigenlijk?

Nou, ik ga proberen daar antwoord op te geven. Dit is deel 1, waarin ik graag uitleg wat ketterij is. In de volgende delen gaan we een beetje inzoomen op specifieke ketterijen.

Ketterij is valse leer

In principe is een ketterij een idee of geloof dat tegen de orthodoxie ingaat. Binnen het christendom hebben we enkele afspraken gemaakt over dat wat we geloven. In de eerste paar honderd jaar na Christus hebben veel zeer goed geïnformeerde kerkleiders gediscussieerd en gedebatteerd over wat Jezus en zijn apostelen ons over het geloof hebben onderwezen. De resultaten werden opgeschreven als orthodoxie, of afspraken, binnen het geloof.

Voorbeelden

Enkele van de ideeën die ze moesten bespreken was of de opstanding van Jezus een lichamelijke opstanding was of niet; of dat we gered konden worden door goede daden; en of we één of meer goden aanbaden.

Zoals ik al zei, vocht de vroege Kerk tegen deze ideeën en kwam met een gezonde en Bijbelse leer over Christus èn Zijn leer. Tot op de dag van vandaag duiken er echter nog steeds veel valse leerstellingen om ons heen op. De eerder genoemde Jehovah’s Getuigen ontkennen bijvoorbeeld de Drie-eenheid. Ze ontkennen ook de godheid van Christus en het idee van redding uit genade alleen door geloof alleen. Maar laten we het Mormonisme niet vergeten. Zij leren dat Satan de broer van Jezus is en dat God eigenlijk een verheven man van een andere planeet is, en dat wij zelf ook goden kunnen worden.

Bijbelse waarschuwingen

Er zijn best veel waarschuwingen in de Bijbel terug te vinden.

1 Korintiërs 11:19

Want er moeten ook afwijkingen in de leer onder u zijn, opdat wie beproefd blijken te zijn, in uw midden openbaar komen.

Handelingen 20:29-30

Want dit weet ik: dat na mijn vertrek wrede wolven bij u zullen binnenkomen, die de kudde niet sparen; en dat uit uw eigen midden mannen zullen opstaan die de waarheid verdraaien om de discipelen weg te trekken achter zich aan.

Blijkbaar was het niet ongewoon om ketterijen te vinden in de eerste kerken. Interessant genoeg komt het woord ‘ketterij’ van het Griekse ‘hairesis,’ wat ‘keuze’, ‘mening’ of ‘partijen’ betekent. In de vroege kerk werd dit woord niet zo negatief opgevat als nu. We zien ‘partijen’ in het Jodendom en we zien ‘meningen’ in de vroege kerk. Deze partijen en meningen werden echter steeds controversiëler (omstreden). Het ging er niet om of nu druivensap of echte wijn moeten drinken tijdens het avondmaal. De partijen begonnen verschillende ideeën voor te stellen over de fundamenten zoals verlossing, de persoon van Christus, de Heilige Geest.

Het werd stiekem, zoals de wrede wolven, die de kudde niet spaarden. Irenaeus, een Griekse bisschop die leefde van ca. 130 tot ca. 202 na Christus, noteerde deze stiekeme houding in zijn boek ‘Tegen de ketterijen’.ⁱ

Fouten worden inderdaad nooit in hun naakte misvormdheid tentoongesteld, omdat ze anders meteen ontdekt zouden worden. Maar het wordt op een listige manier in een aantrekkelijk kleed gestoken, zodat het door zijn uiterlijke vorm voor de onervarene (hoe belachelijk die uitdrukking ook mag lijken) echter lijkt te zijn dan de waarheid zelf.

Als het moeilijk wordt

De partijen begonnen af te wijken van de oorspronkelijke leerstellingen. Gnostici geloofden niet dat Jezus God zelf was die was geboren als mensenkind; een andere partij, de Docetisten, zei dat Jezus geen echt mens was; weer anderen onderwezen dat Jezus een geschapen wezen was; enzovoort, enzovoort.

Na een tijdje waren de meeste kerkvaders het erover eens dat ze met goede en solide geloofsverklaringen moesten komen. Met andere woorden, de Kerk, met een hoofdletter K, moest beslissen wat orthodox was en wat niet. Dit betekende dat ze verkeerde leerstellingen als ketters gingen bestempelen.

Deze debatten waren niet altijd vriendelijk en broederlijk. Je kunt veel zeggen over onze vroege kerkvaders, maar ze waren beslist geen pacifisten! Soms werden degenen met de verkeerde ideeën verbannen of zelfs gedood. Dit kan ons choqueren, omdat we in een tijd leven waarin de minste negatieve reacties al worden afgekeurd. Maar de tijd van de vroege kerkvaders was heel anders. Zij leefden in zeer moeilijke periode. Een tijd waarin het gemakkelijk was om gedood te worden voor je geloof. Ik denk dat het goed mogelijk is dat velen tijdens deze debatten gefrustreerd, boos of zelfs jaloers werden. Ik denk, en dit is maar een gok, dat sommigen echt wilden dat, in de tijd van wrede vervolgingen, de Kerk zich zou verenigen. Een valse leer of ketterij kan gemakkelijk misbruikt worden in de kerk. We zien dat vrij vaak bij hedendaagse ketterse groepen. Zij verdoemen degenen die niet bij hen horen. Ze kunnen dit doen omdat hun valse leer het echte Evangelie verwart. Deze verwarring maakt het evangelie van Jezus krachteloos. Kan het zijn dat zij, de kerkvaders, in hun ijver deze broodnodige eenheid begonnen af te dwingen door zich te ontdoen van degenen die verdeeldheid en verwaaring veroorzaakten?

Nee, ik zeg niet dat het goed was hoe sommigen met de situatie omgingen! Ik wil er alleen maar op wijzen dat zelfs onze vroege kerkvaders fouten hebben gemaakt. God is niet blij met de fouten die werden gemaakt en ook niet met de fouten die we vandaag de dag nog steeds maken. Hij is echter niet afhankelijk van ons perfecte gedrag. Ik zou eerder zeggen dat God, ondanks onze blunders, altijd Zijn doel zal bereiken.

En inderdaad, Gods doel, ons voorzien van een goede orthodoxie, is geslaagd.

Primaire en secundaire doctrines

Tot slot denk ik dat het goed is om iets te zeggen over de primaire en secundaire doctrines, of leringen zo je wilt. We moeten heel voorzichtig zijn dat we iemand niet te snel afwijzen als een broeder of zuster. Ik heb kerken en christenen gezien die bijna stonden te popelen om andere denominaties of christenen te vertellen dat ze niet zuiver waren in hun geloof. Dat zou op zich niet zo’n geen groot probleem zijn geweest ware het niet dat ze hun afwijzing vaak baseerden op secundaire leringen.

Wees voorzichtig met het verwerpen van anderen over onderwerpen als pre-verdrukking, mid- verdrukking of post-verdrukking . Echt waar! Denk je dat iemand die in de opname gelooft zijn redding zou verliezen als hij het mis heeft? Keer ook niet je rug toe naar iemand die gelooft dat de Geest van God alleen wonderen deed in de apostolische tijd. Je zou kunnen beargumenteren dat deze persoon iets mist, maar eerlijk? Denk je dat hij naar de hel gestuurd zal worden voor dit idee? Hoe zit het met op welke dag we aanbidden? Hoe we aanbidden en met welke instrumenten? Ik zou zelfs willen beargumenteren dat kinderdoop, vrouwen in leidende functies, het gebruik van een andere Bijbel dan de Staten-vertaling, geen primaire leerstellingen zijn. Als iemand naar een kerk gaat waar je op je slippers en in korte broek naar binnen kunt lopen, dan is die persoon nog steeds je volwaardige broeder of zuster!

Het kan echter een andere wending nemen als mensen verlossing door genade en de godheid van de Here Jezusr ontkennen. Al vroeg in onze geschiedenis stelden onze voorgangers, onder leiding van Gods Heilige Geest, vast wat orthodoxie is. God is een drie-enige God. God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest en deze drie zijn één. Jezus stierf aan het kruis en stond lichamelijk op uit het graf op de derde dag. Primair is ook de leer over Jezus’ natuur, Hij is zowel mens als God.

Wordt vervolgd

Nou, ik hoop dat dit eerste deel je nieuwsgierigheid heeft gewekt. Ik hoop ook dat je het belang van apologetiek begrijpt als het gaat om valse leerstellingen. We moeten ons geloof in Jezus Christus, onze Heer, begrijpen en kennen. Hoe wil je de kerk verdedigen of beschermen tegen ketterijen als je niet eens weet wat je zelf gelooft?

In het volgende deel wil ik een begin maken met het bespreken van enkele van deze ketterijen. Sommige van deze valse leerstellingen bestaan nog steeds en vormen een echte bedreiging voor het orthodoxe christendom.

Laat me in elk geval weten wat je ervan vindt in de reacties. Denk eraan! Ik ben vooral actief op mijn Odysee kanaal. Je vindt een link naar dat kanaal in de beschrijving van deze video of op mijn website. Als je het leuk of interessant vindt wat ik doe, kun je je abonneren op mijn kanaal en vergeet dan ook niet op de notificatie bel te drukken—als je tenminste op de hoogte wilt blijven van nieuwe video’s!

Ik stel jullie gebeden en steun zeer op prijs! Kijk in de beschrijving van deze video om te zien hoe je me kunt helpen. Ik zal daar ook een link plaatsen naar zowel de Nederlandse als de Engelse transcripties van deze video.

Gods zegen, bedankt voor het kijken en, zo de Heer wil, zien we elkaar in de volgende video!

Eindnoten

i Irenaeus, Tegen ketterijen, Boek 1 hoofdstuk 2, (vertaling: Jurgen Hofmann).

Gerelateerde artikels

Ketterijen overal om ons heen – Start Ketterijen overal om ons heen – Antinomianisme Ketterijen overal om ons heen – Donatisme Ketterijen overal om ons heen – Pelagianisme