Apologeet.nl
Ketterijen overal om ons heen – Modalisme
Deel 4 – Modalisme
Jezus is als een oom, neef, vader, broer of zoon… Kom op Patrick!
Probeer dit eens: Vraag je voorganger, jeugdleider of iemand anders in je kerk om de Drie-eenheid uit te leggen! Dat is een leuke vraag, vind je niet? Velen zullen moeite hebben om een goed antwoord te geven, en dat is niet raar. Veel van de ketterijen die we bespreken raken op de één of andere manier aan het concept van de Drie-eenheid. Eén zo’n ketterij wordt ‘Modalisme’ genoemd.
Onze God is een drie-enige God
Eerst een kleine uitleg over de leer van de Drie-eenheid. Het orthodoxe christendom gelooft dat God één is in wezen en drie in persoon. Om dat te begrijpen moeten we definiëren wat het verschil is tussen een wezen en een persoon.
Oké, daarvoor kunnen we naar onszelf kijken. Wat is het wat je ziet als je in de spiegel kijkt? Ja, je ziet je spiegelbeeld… Maar je ziet een mens. Je vlees, botten, haar, hersenen etc. maken allemaal deel uit van je mens-zijn. Een mens is dus wat je bent. Maar een mens is niet wie je bent. Wie je bent is de persoon. In mijn geval laten mijn benen, armen en hoofd zien wat ik ben, een mens. Maar wie ik ben is Jurgen Hofmann. Dus zelfs het feit dat mijn lichaam laat zien wat ik ben, laat het niet zien wie ik ben. Wie ik ben is Jurgen Hofmann, die een zorgzaam, lief en liefdevol persoon is… Het wezen is het ‘wat,’ en de persoon is de ‘wie.’ We weten dat de mens bestaat uit één wezen en één persoon.
Maar als we naar God kijken, zien we iets anders. God is één Wezen en dat Wezen wordt JHWH genoemd. Het ‘wat’ van JHWH is dus God. Maar JHWH is drie personen, Vader, Zoon en de Heilige Geest. Deze drie laten zien wie God is. Deze drie Personen zijn één in wezen, wat betekent dat ze allemaal God zijn, ze zijn allemaal JHWH. Deze drie personen zijn allemaal eeuwig en ongeschapen, omdat ze één wezen zijn dat JHWH wordt genoemd.
Recept voor ketterijen
Je begrijpt misschien dat dit concept een goed recept is voor ketterijen. Veel van de ketterijen die ik wil bespreken raken op de één of andere manier aan dit concept van Drie-eenheid. In deel twee besprak ik al het Arianisme. Het Arianisme koppelde de Zoon los van God door te zeggen dat Hij slechts geschapen was. In deel drie bespraken we het Antinomianisme, dat er dichtbij kwam om te zeggen dat de God verscheen als Jezus die het tegenovergestelde was van de wraakzuchtige God uit het Oude Testament. Al deze pogingen waren gedoemd te mislukken omdat ze het feit ontkenden dat verlossing alleen door en van God kan komen, en dat Jezus dus God Zelf moest zijn.
Modalisme
Modalisme is geen uitzondering. Dit idee komt er op neer dat God één persoon is die zich in de oudtestamentische tijd voor het eerst manifesteerde in de vorm van de Vader. Bij de incarnatie manifesteerde Hij zich als de Zoon; en na Jezus’ hemelvaart als de Heilige Geest.
Ik begon deze video met het voorbeeld van de oom, neef, vader, broer of zoon. Dit is één van de antwoorden die je zou kunnen krijgen als je vraagt naar een uitleg wat betreft de Drie-eenheid. Goedbedoelende mensen proberen de Drie-eenheid uit te leggen door zichzelf als voorbeeld te gebruiken. Ze zouden het volgende kunnen zeggen:
Ik ben de echtgenoot voor mijn vrouw, een vader voor mijn kinderen, een oom voor mijn neven en een broer voor mijn zus. Zo is het ook met God. God is de Vader voor zijn kinderen en de Zoon voor hen die verlossing nodig hebben, en Hij is de Geest voor hen die kracht nodig hebben.
Of ze zouden de Drie-eenheid als volgt kunnen uitleggen:
God is als water, H2O. Water kan ijs, vloeistof of damp zijn.
Maar hoe goed bedoeld dit antwoord ook is, het is puur Modalisme! Modalisme zegt dat de Vader, de Zoon en de Heilige Geest nooit allemaal op hetzelfde moment bestaan. In plaats daarvan bestaan ze op verschillende momenten.
Om terug te komen op het voorbeeld van water. Waarom is het Modalisme? Simpelweg omdat water nooit tegelijkertijd kan voorkomen in zijn drie vormen. Water kan nooit tegelijkertijd vloeibaar, ijs of damp zijn. Vloeibaar, ijs en damp zijn slechts drie modi van H2O (modi is het meervoud van modus, wat ‘vorm’ betekend). Maar God verschijnt niet in modi, JHWH is altijd de Vader, altijd de Zoon en altijd de Heilige Geest op altijd hetzelfde moment—dus drie in één.
In het Modalisme worden de Vader, Jezus de Zoon en de Heilige Geest gezien als drie verschillende modi van de ene God, JHWH. Het Modalisme behoudt het concept van Jezus’ goddelijkheid, maar doet dit door het feit te ontkennen dat de Bijbel leert dat de Geest op hetzelfde moment als Jezus in deze wereld werkzaam was. Het ontkent ook dat Jezus, tijdens Zijn leven op aarde, met de Vader sprak.
Matteüs 3:16-17
En Jezus, gedoopt zijnde, is terstond opgeklommen uit het water; en ziet, de hemelen werden Hem geopend, en hij zag den Geest Gods nederdalen, gelijk een duive, en op Hem komen. En ziet, een stem uit de hemelen, zeggende: Deze is Mijn Zoon, Mijn Geliefde, in Denwelken Ik Mijn welbehagen heb!
Het is duidelijk dat de Bijbel ons laat zien dat de Vader, de Zoon en de Heilige Geest in alle eeuwigheid naast elkaar, als één God bestonden.
Waar komt het vandaan?
Het Modalisme werd verkondigd door Sabellius (ca. 217-c. 220 n.Chr.), die mogelijk een priester in Rome was, maar er is eigenlijk weinig bekend over zijn leven. Modalisme, ook wel bekend als Sabellianisme, werd veroordeeld door Tertullianus.i Tertullianus (ca. 150-225 n.Chr.) was één van de vroege kerkvaders en hij was een vooraanstaand vroegchristelijk apologeet. In zijn geschriften sprak Tertullianus over Monarchianisme. Monarchianisme leerde dat God een monade was (wat een enkele eenheid is, of van het Griekse mono, ‘één,’ en arch, ‘heerser’) in plaats van een triade (Drie-eenheid). Met andere woorden, het stelt dat de ene God slechts één persoon is die zichzelf op verschillende manieren op verschillende tijden manifesteert.
Sabellius ontwikkelde zijn doctrine door het idee van Monarchianisme verder uit te leggen. Hij hield vol dat er één God is in drie modi. Dat wil zeggen dat God zich achtereenvolgens als verschillende personen openbaart. Het ene moment draagt God het masker van de Vader en dan weer het masker van de Zoon of de Geest, net als een acteur in het theater. Daarom wordt dit ook wel Modalistisch Monarchianisme genoemd, of kortweg Modalisme.
Het schrijven van Tertullianus tegen deze ketterij was een belangrijke bijdrage aan de doctrine van de Drie-eenheid. Zijn werk hielp ongetwijfeld bij het juist formuleren van de trinitaire doctrine. Dit gebeurde vooral tijdens het concilie van Nicea in 325 na Christus en later tijdens het concilie van Constantinopel in 381 na Christus.
Niet lang na Tertullianus werd Sabellius veroordeeld en geëxcommuniceerd door paus Calixtus in 220 na Christus, en de doctrine van het Modalisme werd als ketterij veroordeeld door Dionysius, bisschop van Rome (ca. 262 na Christus).
Er is ook nog een andere vorm van Monarchianisme, namelijk dynamisch Monarchianisme. Maar daar kan ik een andere keer misschien wat meer over vertellen, niet nu.
Beschuldigingen
Modalisten beschuldigen Trinitariërs (dat zijn zij die in de Drie-eenheid geloven) er vaak van dat ze drie goden onderwijzen. Dit is niet wat de Drie-eenheid is. De correcte leer van de Drie-eenheid zegt dat er één God is die Zichzelf laat kennen als drie verschillende, gelijktijdige personen. De Drie-eenheid beweert niet dat er drie goden zijn, maar slechts één. De Drie-eenheid is één God in drie, eeuwig naast elkaar bestaande, personen: De Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Modern Modalisme
Je hoeft niet te verwachten dat er veel moderne kerkgenootschappen zijn die ronduit zullen zeggen dat ze het Modalisme aanhangen. De term ‘Modalisme’ heeft zo’n negatieve klank dat de meesten de term niet zullen gebruiken. In plaats daarvan gebruiken ze liever termen als ‘Oneness,’ of ‘Eénheid’ in het Nederlands.
David K. Bernard, algemeen opzichter van de United Pentecostal Church International, schreef een boek met de titel ‘The Oneness of God.’ In dit boek onderwijst hij openlijk het Modalisme.ii
De Bijbel spreekt over Vader, Zoon en Heilige Geest als verschillende manifestaties, rollen, modi, titels, eigenschappen, relaties tot de mens of functies van de ene God, maar verwijst niet naar Vader, Zoon en Heilige Geest als drie personen, persoonlijkheden, wilsbeschikkingen, geesten of goden. [p.144]
Hij zegt in feite dat Oneness het moderne synoniem is voor Modalisme:
In principe houdt het Modalisme dezelfde essentie in stand als de moderne doctrine van Oneness. [p.318]
De United Pentecostal Church International (UPCI) is het prominentste Oneness kerkgenootschap. Het heeft naar schatting 5,5 miljoen aanhangers.iii Deze denominatie belijdt het volgende op hun websiteiv
Er is één God, die Zichzelf heeft geopenbaard als Vader; door Zijn Zoon, in verlossing; en als de Heilige Geest, door emanatie [iets dat wordt uitgestraald; iets dat voortvloeit uit iets anders]. Jezus Christus is God geopenbaard in vlees. Hij is zowel God als mens.
Zijn Modalisten voor eeuwig verloren?
Dit is een zeer interessante vraag. Dit soort vragen maakt me altijd erg huiverig om te beantwoorden. Modalisten geloven namelijk dat Jezus God in het vlees was. Zij geloven dat Jezus stierf en op de derde dag opstond. En ja, zij geloven dat we alleen door Christus uit genade gered kunnen worden.
Ik geloof echter wel dat ze, door de doctrine van de Drie-eenheid niet te erkennen, een aantal geweldige inzichten mislopen wat betreft de gebeurtenissen in zowel het Oude als het Nieuwe Testament. Maar om te beweren dat een Modalist naar de hel zal gaan… Eerlijk gezegd durf ik dat niet te zeggen. Alleen God weet het en ik denk dat we het aan Hem moeten overlaten.
Hoe zit het dan met de moderne Oneness Pinksterbeweging? Ik denk dat voor hen hetzelfde geldt. Zij hebben echter een extra draai aan hun doctrine gegeven. Volgens Oneness Pinksterbeweging is het antwoord op de vraag ‘wat moet ik doen om gered te worden’ niet
Handelingen 16:31
Geloof in de Heere Jezus Christus en u zult zalig worden […].
In plaats daarvan voegen ze de waterdoop in Jezus’ naam toe als een noodzakelijk onderdeel voor redding. De precieze woorden “doop u in de naam van Jezus” moeten door de predikant worden uitgesproken, anders zijn ze niet gered. Ik moet hier wel even eerlijk zijn, ik kon geen directe bron vinden voor dit idee. De bronnen die ik heb gelezen zijn allemaal van derden die erover schrijven (dus niet van de Oneness beweging zelf).
Toch, zelfs als deze leer waar is, kan ik niet echt zien hoe ze voor eeuwig verloren zouden zijn.
Begeven op dun ijs
De Oneness-gelovigen denken misschien dat jij en ik verloren zijn omdat we hun leer niet aanhangen, maar dat doet er niet toe. En tegelijkertijd: Dat is nu juist het punt. Ik zal het uitleggen. We hebben veel christelijke denominaties, en ze hebben allemaal hun eigenaardigheden.
Maar zodra iemand in een bepaalde denominatie of kerk naar anderen begint te wijzen en zegt dat ze verloren zullen gaan voor dit of voor dat… Dat is voor mij een rode vlag! Ik heb heel wat christenen ontmoet die naar de meer traditionele christenen wezen en zeiden dat ze geen echte christenen zijn omdat ze blijkbaar de doop in de Heilige Geest niet hebben ervaren. Omgekeerd zeggen sommige traditionele christenen dat die charismatische christenen niet echt zijn omdat ze alleen op gevoelens en emoties af zouden gaan.
Als dit soort veroordelingen vanaf de kansel gepreekt wordt, zou ik heel voorzichtig zijn als ik jou was! Wat maakt de prediking in die specifieke kerk zoveel heiliger dat ze schaamteloos kunnen zeggen dat mensen buiten hun kerkgenootschap hopeloos verloren zijn?
Daarom ben ik heel voorzichtig met het beantwoorden van vragen over wie gered is en wie niet. In sommige gevallen is het heel duidelijk, zoals bij de verstokte atheïst die Christus schaamteloos ontkent. In andere gevallen is het minder gemakkelijk, zoals bij mensen die erop vertrouwen dat Jezus de Heer en Redder is, maar niet dat Hij een drie-enige God is. Als jij moediger bent dan ik, ga je gang! Maar vergeet niet dat zelfs toen Petrus aan Jezus vroeg wat er met Johannes zou gebeuren, Jezus antwoordde;
Johannes 21:22
Als Ik wil dat hij blijft totdat Ik kom, wat gaat het u aan? Volgt u Mij!
En dat is wat jij en ik moeten doen: De Here Jezus volgen!
Afsluitend
Hoe dan ook, misschien heb je iets toe te voegen, of misschien ben je het niet eens met bepaalde dingen? Laat gewoon een reactie achter. Denk eraan! Ik ben vooral actief op mijn Odysee kanaal.
Je vindt een link naar dat kanaal in de beschrijving van deze video of op mijn website. Als je het leuk of interessant vindt wat ik doe, kun je je abonneren op mijn kanaal en vergeet dan ook niet op de notificatie bel te drukken—als je tenminste op de hoogte wilt blijven van nieuwe video’s!
Ik stel jullie gebeden en steun zeer op prijs! Kijk in de beschrijving van deze video om te zien hoe je me kunt helpen. Ik zal daar ook een link plaatsen naar zowel de Nederlandse als de Engelse transcripties van deze video.
Gods zegen, bedankt voor het kijken en, zo de Heer wil, zien we elkaar in de volgende video!
Eindnoten
i Tertullian Against Praxeas, Ante-Nicene Fathers, Vol. 3. Chapter 3, English transalation by Peter Holmes, Edited by Alexander Roberts, James Donaldson, and A. Cleveland Coxe. (Buffalo, NY: Christian Literature Publishing Co., 1885.) Revised and edited for New Advent by Kevin Knight. [internet] <http://www.newadvent.org/fathers/0317.htm>, bekeken op 02-01-2024.
ii David K. Bernard, The Oneness of God, Series in Pentecostal theology – vol. 1, Word Aflame Press, Dunn Road, Hazelwood, Revides edition 2000, [internet] https://irp-cdn.multiscreensite.com/15f35b82/files/uploaded/One_God%20-%20Bernard.pdf, vertaling in het Nederlands door Jurgen Hofmann, geraadpleegd 04-01-2024.
iii UPCI, There’s a place for you, [internet] https://upci.org/, bekeken op 04-01-2024.
iv UPCI, Our Beliefs – A brief overview of our essential doctrines, About God, [internet] https://upci.org/our-beliefs/, vertaling in het Nederlands door Jurgen Hofmann, bekeken op 04-01-2024. Cursief tussen haakjes door mij toegevoegd.
